İran’lı ünlüler

Ülkeleri ve diyarları kara ve deniz sınırları bir birinden ayırırken milletleri de kültürel sınırlar bir birinden farklı kılar. Kültürel eserler ve miraslar, her milletin tarihi ve sosyal işaretleri sayılır ve onları korumak, o milletin tarihi ve mazisini koruma anlamına gelir. İran ise tarih, kültür ve medeniyet alanlarında derin ve parlak mazisi olan bir devlettir. Bir[...]

Geçen bölümde sohbetimizin amacını anlattık ve kültürel mirası ve maddi ve manevi olmak üzere ikiye ayrıldığından, İran’ın kültürel mirası ve son asırlarda yağmaya uğramasından söz ettik. Geçen bölümde ayrıca İran’ın manevi kültürel mirası olan ünlü şahsiyetlerle tanışmak için her şeyden önce İran’ın kültürel mazisi ve kimliği ile tanışmak gerektiğini beyan ettik. Şimdi söze kaldığımız yerden[...]

Geçen iki bölümde kültürel mirası ve maddi ve manevi olmak üzere ikiye ayrıldığını, İran’ın kültürel mirasını ve asırlar boyu yağmalandığını anlattık. Geçen bölümlerde ayrıca İranlı mefahirlerle tanışmak için her şeyden önce İran’ın tarihi kültürü ve kimliği ile tanışmak gerektiğinden söz ettik, ayrıca İran’ın inişli çıkışlı tarihini kısaca gözden geçirerek Aria soyunun İran platosuna göçünedeğindik. Geçen[...]

Geçen bölümlerde perslerin İran’da Hahameneşi adı ile ilk ve en büyük imparatorluğu inşa ettiklerini ve İran platosunda yer alan tüm medeniyetleri birleştirmeyi başardıklarını anlattık. Hahameneşiler ilk kez kraliyet caddesini inşa etti ve böylece bu caddenin geçtiği bütün topraklarda yaşayan çeşitli kavimlerin ve milletlerin maddi ve manevi irtibat kurmalarına imkan sağladı. Kraliyet caddesi Şuş topraklarından başlıyor[...]

Geçen bölümlerde İran coğrafyasından, Hahameneşi hanedanından Eşkanilere kadar kurulan imparatorluklardan ve İran kültürünün dünyanın yarısı üzerinde nüfuzundan söz ettik. Eşkanilerden sonra Sasanilerin iktidarın başına geçmesi ile İranlıların imparatorlukları ve coğrafyasında önemli ve belirleyici bir değişiklik yaşanmadı ve İran eskiden olduğu gibi o dönemin uygar dünyasının yarısına kadar olan bir alana hükmetti ve diğer yarısını Roma[...]

Yine dedik ki Sasaniler iktidarının düşmesi ve İran milletinin İslam dinini benimsemesinin ardından bu nüfuz alanı azalmadığı gibi daha da genişledi ve İranlılar Emevi ve Abbasi hilafetlerinde anahtar konumları ele geçirerek nüfuz alanını dünyanın en ücra köşelerine kadar yaymayı başardı. İranlı Müslümanların ilk kez ayak bastığı uzak yörelerden biri, Avrupa’nın güneyinde, İspanya’nın Endülüs topraklarıydı. Müslümanlar[...]

ve yine Türklerin İran üzerinde nüfuz ve sultasının Gazneviler hanedanı ve ardından Selçuklular iktidarı ile başlayarak yaygınlaştığını anlattık ve dedik ki Türkler her türlü etnik bağdan bağımsız bir şekilde İranlı kralların yaptıkları gibi hükümet ettiğini ve hatta bazı Türk hükümdarları kendileri için İranlı olduklarını gösterecek şecereler uydurduklarını beyan etti. Yeni yeni İslam dinini benimseyen Selçuklu[...]

Geçen bölümlerde ayrıca eski çağlarda Fars dilinin yaygınlaşmasından da söz ettik. Şimdi ve daha ileriki bir kaç bölümde Fars dinini dünyada nasıl yayıldığını ve nüfuz alanı nerelere kadar uzandığından söz edeceğiz. Dil, her kültürün yapıcı, önemli ve belirleyici unsurlarından biridir. Dil, bir kültürün kuşaktan kuşağa aktarılmasında en önemli etken ve araç olduğundan, aktardığı kültürün sürekliliğin[...]

Geçen bölümde yine Sasaniler ve islamiyetin ilk yüzyıllarında İran’da resmi dilin Pehlevi dili olduğunu, ancak bu dil yazılı ve sözlü manada sergilediği karmaşık yapı itibarı ile evrenselleşecek bir dil özelliğini sergilemediğini ifade etti.O dönemde İranlılar Arap dilini uluslararası düzeyde benimsenebilecek bir dile dönüştürdüler ve bu dili uluslararası düzeyde kültürel faaliyetleri için bir araç olarak kullandılar.[...]

Yine dedik ki Samaniler döneminde yerli dil olarak kullanılan Fars dili, İran’ın Türk kökenli kralları tarafından resmi dil olarak kullanıldı ve başka kavimlerden ve kültürlerden sözcük ve kavramları benimseme yeteneği sayesinde uluslararası bir dil olma kapasitesini ve yeteneğini ortaya koydu.Kameri 6. Yüzyılda İslam dünyasının geniş topraklarının büyük bir bölümü İran kültürü etkisi altında yetişen ve[...]

Mevlana, Nizami Genceyi, Şeyh Şahabeddin Suhreverdi, Ebureyhan Biruni, Hoca Nasireddin Tusi, sözünü ettiğimiz İranlı bilgin, arif ve düşünürlerin örnekleridir. Bugünkü sohbetimizi ise İran’ın kameri 3. Ve 4. Yüzyıllarında yaşayan büyük filozofu Farabi’ye ayırdık. Ebu Nasr Muhammed Bin Muhammed Farabi kameri 257 yılında Farab diyarında dünyaya geldi. Gerçi Farabi’nin kesin nerede doğduğu konusunda tarihçilerin arasında görüş[...]

Yine dedik ki tüm İranlı ve yabancı tarihçiler ve uzmanlar Farabi’nin İranlı olduğu konusunda hemfikirdir ve onun ve ailesinin İranlı olduğunu vurguladığı gibi bazı kaynakların Farabi’nin Türk olduğu ile ilgili yanlış iddialarını reddettiğini ve bunu çeşitli kaynaklarda beyan ettiklerini anlattık. Geçen bölümde ayrıca Farabi’nin kendi çağında yaygın olan bilimlerde emsalsiz bir bilgin olduğunu ve bir[...]

Biruni matematik, coğrafya, jeoloji, antropoloji, fizik ve nücum bilimlerinde kendi çağının önde gelen bilginlerinden biriydi. Biruni yazılarında her hangi bir bilimsel konunun tarihi geçmişine de işaret eden ilk bilginlerden biridir. Bu büyük bilgin yerkürenin çapı ve çevresini hesaplayan, 18 metal ve değerli taşın yoğunluğunu ölçen, coğrafya haritalarının çizimi için yeni bir metot geliştiren, kentlerin arasındaki[...]

BM’nin Viyana binasının önünde beşeriyet tarihinin dört büyük müneccim, hekim ve aliminin büstü göze çarpıyor. Bu dört büyük düşünürün dünyanın neresinden ve hangi millete ait olduğunu düşünüyorsunuz? İlk büst İranlı büyük filozof ve düşünür ve hekim Ebu Ali Sina’ya ait. İbni Sina Şifa adlı felsefe kitabı ve Kanun adlı tıp kitabı ile dünyaca ünlü bir[...]

Biruni’nin en önemli eserlerinden biri “Asarul Bakiye An Karunal Haliye” adlı eseridir. Bu eseri uzun süre önce Avrupa dillerine çevrilerek yayınladı ve dünya tarih yazarlığının en büyük şaheserlerinden biri sayılır. Biruni bu eserin bir bölümünde kürenin nasıl düz bir yüzey haline getirilebileceğinin yollarını irdeledi ve yine coğrafya haritalarını çizmek için yeni yöntemleri gündeme getirdi. Avrupalı[...]

Ebu Cafer Muhammed Bin Musa Harezmi Abbasi döneminin ünlü İranlı matematikçi, müneccim, filozof, coğrafya ve tarih bilginidir. Harezmi’nin kesin doğum ve vefat tarihi bilinmiyor. Harezmi kameri 185 yılından önce Harezm kentinde dünyaya geldi. İki müslüman tarihçi İbni Nedim ve İbni Kefti, Harezmi’nin Herezm kentinden olduğunu ve bu yüzden Harezmi olarak lakaplandırıldığını belirtiyor. Harezm kenti Özbekistan[...]

Bilim tarihi yazarı George Sarten Harezmi’den söz ederken miladi 9. Yüzyılı Harezmi çağı olarak adlandırıyor. Eristid Marr ise Harezmi hakkında şöyle yazıyor: Günümüzde tarihi bir gerçeği inkar edemeyiz, o da şu ki Muhammed Bin Musa Harezmi, cebir ilminde Avrupalı milletlerin gerçek öğretmenidir. Harezmi festivali, her yıl İran’da Ebu Cafer Muhammed Bin Musa Harezmi’nin anısına düzenlenen[...]