İslam inkılabı ve sosyal bilimler tezleri

20. yüzyılı inkılapların yüzyılı şeklinde adlandırabiliriz. Bu yüzyılın en büyük devrimi, 1917 Rusya devrimiydi ve daha sonraki devrimler de bir biri ardı sıra Çin, Küba, İran ve Nikaragua gibi ülkelerde yaşandı. Ancak bu devrimlerin arasında hiç kuşkusuz en önemli ve eşsiz devrim, 1979 yılında İran’da gerçekleşen İslam inkılabıydı. İran İslam inkılabı 2500 yıllık saltanat ve[...]

Bugünkü sohbetimizde İslam inkılabını dünyanın diğer büyük inkılaplarından ayırt eden özelliklerini irdelemeye devam etmek istiyoruz. İran İslam inkılabının başka büyük inkılaplardan farklı kılan en önemli özelliklerinden biri, İran’ın jeo politik konumu ile ilgilidir. İran Ortadoğu bölgesinde yer alıyor ve bundan önce Ortadoğu bölgesinin hiç bir ülkesinde ne İslam inkılabı ve ne de başka hiç bir[...]

Bugünkü sohbetimizde İran İslam inkılabı ile diğer inkılapların uluslararası arenada farklılıklarını ele almak istiyoruz. İran İslam inkılabının dünyanın diğer büyük inkılapları ile en önemli farklılığı, bu inkılapların doğurduğu sonuçlardır. İran İslam inkılabı sırf iç arenada getirileri olmadı, aynı zamanda bölgesel ve küresel bazda da bazı önemli sonuçları doğurdu, üstelik bu sonuçların mahiyeti de birbirinden tamamen[...]

Geçen bölümlerde İran İslam inkılabı uluslararası arenada eşsiz hadiselerden biri olduğunu ve bir çok açıdan dünyanın diğer büyük inkılapları ile farklılık arzettiğini belirttik ve bu farklılıklardan bazılarını anlattık. İran İslam inkılabı ile dünyanın diğer büyük inkılapları arasındaki önemli farklılıklardan biri de İran İslam inkılabının öz itibarı ile adalettalep bir inkılap olmasıdır. Gerçekte İran İslam inkılabının[...]

İslam inkılabının uluslararası boyutta tesiri sadece gelişmeleri ve operasyonların açısından söz konusu değil, aynı zamanda inkılaplarla ilgili uluslararası tezleri etkileme bakımından da büyük önem arzediyordu. İran İslam Cumhuriyeti uluslararası tezlerde bazı değişikliklere zemin oluşturdu ve inkılap alanında da yeni tezleri ortaya atılmasına vesile oldu. Bu konu, inkılapla ilgili tezlerin sınıflandırılmasında da köklü değişikliklerin yaşanmasına sebebiyet verdi.[...]

Geçen bölümde yine dedik ki İran’da Şubat 1978 tarihinde gerçekleşen İslam inkılabı İran’da 2500 yıllık saltanat düzenini yıkmaktan başka dünya inkılap tarihinde gündemde olan tezlerini de değiştirdi ve gerçekleşmesi ile beraber inkılap tezlerinde dördüncü inkılap kuşağını gündeme getirdi ve bazı eski inkılap tezlerini çürüttü. İran’da İslam inkılabı vuku bulmadan önce, inkılapların vuku buluşu hakkında bazı[...]

İran İslam İnkılabı teorilerin üzerinde etki yaparak inkılap tezlerinin sınıflandırılması ve bazı teorisyenlerin de görüşlerini yeniden gözden geçirmelerine sebebiyet verdi. İran İslam İnkılabı vuku bulduktan sonra tezini köklü bir şekilde değiştiren teorisyenlerden biri bayan Theda Skocpol oldu. Theda Skocpol inkılapların üzerinde tez geliştiren düşünürlerden biridir. 1947 ABD doğumlu Theda Skocpol doktora derecesini Harvard üniversitesinden kazandı.[...]

Mişel Fuko İran İslam İnkılabı ve sonuçlarına özel ilgi gösteren ve bu inkılabı kültürel açıdan irdeleyen Fransız düşünürlerden biridir.  Gerçekte İran İslam İnkılabı Mişel Fuko’nun düşüncesini derinden etkilemiştir. Fuko bir yandan İslam inkılabından önce İran’ı ziyaret ederek yakından İran milletinin şah rejimine karşı kıyamını Abadan, Kum ve Tahran’da görmüş ve öbür yandan İmam Humeyni -ks-[...]

Nikki Keddie Amerika üniversitelerinde Ortadoğu ve İran tarihi dersini veriyor. Keddie şimdiye kadar İran ve İslam inkılabı hakkında bir çok yazı yazdı. Keddie’nin eserlerinde üzerinde durulan önemli nokta ise, İran’ı inkılapçı bir ülkeye dönüştüren özelliklerdir. Keddie’ye göre Müslüman, Hindu ve Hristiyan ülkelerin arasında isyancı veya inkılapçı hareketlerin sayı ve derinliği bakımından hiç bir ülke İran’a[...]

Amerika’nın California eyaleti sosyoloji hocası John Foran inkılaplarla ilgili teorisyenlerin yeni veya dördüncü kuşağının en ünlü teorisyenlerinden biri sayılıyor. Foran İran’da İslam inkılabı gerçekleştikten sonra inkılaplarla ilgili mevcut tezlerin yetersizliğini belirterek İran’da yaşanan olayları yorumlamak üzere yeni bir teorik çerçeve belirlemeye başladı. Foran’ın üzerinde durduğu en önemli nokta, o tarihe kadar var olan mevcut tezler,[...]

İran İslam İnkılabını ele alan ve sebeplerini araştıran ve İran’la ilgili araştırmalarında özellikle 19.yüzyılda İran üzerinde odaklayan önemli şahsiyetlerden biri prof. Hamid Algar’dır. Hamid Algar İngiliz teorisyendir ve Farsçayı çok iyi bilmektedir. Hamid Algar doktora derecesi için İran’ın Tahran üniversitesine geldi, ancak inkılap şartları ve Tahran üniversitesine saldırılması yüzünden ülkesine geri döndü ve doktora derecesini[...]

Amerikalı teorisyen ve düşünür John L. Esposito Washington’un George Town üniversitesinin öğretim üyesidir. Esposito İran İslam İnkılabı hakkında bir çok makale ve kitap yazan düşünürlerden biridir. Esposito’nun eserlerinden biri “İran inkılabı ve küresel yankıları” adlı kitaptır. Bu kitap İran İslam İnkılabı hakkındaki bazı makalelerden oluşuyor. Esposito açıkça İran İslam İnkılabının dini kökleri ve ayrıca bu[...]

İran İslam İnkılabını özel olarak araştıran uzmanlardan biri de Edvard Abrahamian’dır. Abrahamian aslen İranlıdır ve Tahran’da dünyaya gelmiştir. Ancak Abrahamian henüz 10 yaşındayken İngiltere’ye gitti ve yüksek lisans diplomasını burada aldı. Abrahamian daha sonra doktora derecesini Colombia üniversitesinden aldı ve Prinstone ve Oxford üniversitelerinde öğretim üyeliğini yaptı. Abrahamian hali hazırda da Amerika’nın New York kentinde[...]

Jeffrey Roger Goodwin, inkılapların üzerinde araştırma yapan ve özellikle İran İslam İnkılabını detaylı bir şekilde araştıran Amerikalı teorisyenlerden biridir. Amerika’nın New York üniversitesi sosyoloji hocası olan Goodwin sosyal hareketler alanında inkılapların ve terörizmi inceliyor. Goodwin’in daha yeni araştırmaları ise daha çok terörizm üzerinde odaklanıyor. Goodwin İran İslam İnkılabından etkilenen teorisyenlerden biridir. İran İslam İnkılabını araştırmak[...]

Michael M. J. Fischer Amerikalı antropoloji düşünürlerinden biridir. Dr. Fischer Amerika’nın Şikago üniversitesinde doktora öğrencisiyken tezini yazmak üzere İran’a geldi ve Yezd kentinde Zerdüşti azınlığı üzerinde araştırma yapmaya başladı ve tezini “ Zerdüşti İran; mitoloji ile adet arasında” başlığı altında kaleme aldı. Dr. Fischer hali hazırda Amerika’nın MIT üniversitesinde antropoloji kürsüsünde öğretim üyesi olarak faaliyet[...]

Dr. Ali Mirsepasi Tahran üniversitesinin siyasi bilimler hocasıdır. Mirsepasi sosyoloji üzerine doktora derecesini Amerika üniversitelerinden aldı. Dr. Mirsepasi’nin düşünce yapısı sosyoloji üzerine inşa edilmiştir. Hali hazırda Dr. Mirsepasi, New York üniversitesinde Gallatin departmanında Ortadoğu etüdü ve sosyoloji hocası olarak görev yapıyor. Bu departman özel olarak başta İranlı modernite olmak üzere İran meseleleri ile ilgileniyor. Dr.[...]

Londra ekonomi koleji uluslararası ilişkiler hocası Fred Holiday, İrlanda’nın başkenti Dublin’de dünyaya geldi. Holiday eğitimine Oxford üniversitesi ve Londra’da Afrika ve Doğu etüt kolejinde devam etti ve doktora derecesini de Londre ekonomi kolejinden aldı. Holiday bir dil bilimcisiydi ve latince yunanca, Farsça, Fransızca, almanca, ispanyolca, rusça, portekizce ve arapça biliyordu. Fred Holiday Fred Holiday, İran[...]

İranlı araştırmacı Leyla Aşki İran İslam İnkılabınden derinden etkilenen ve halen Fransa’da yaşayan teorisyenlerden biridir. Leyla Aşki uluslararası felsefe derneğinin üyesi ve Surbon’un Rene Dekart fakültesinin kültürel sosyoloji branşının mezunudur. Leyla Aşki'nin kitabı Leyla Aşki inkılapla ilgili görüşleri derinden İran İslam İnkılabınden etkilenen teorisyenlerden biridir. Aşki’nin İran İslam İnkılabı etkisi altında Fransızca yazdığı “Bir zamanlar[...]

Prof. Marvin Zonis, Amerika’nın Şikago üniversitesinde siyasal ekonomi hocasıdır. Marvin Zonis, Şahane yenilgi adlı ünlü kitabın yazarıdır. Yazar bu kitapta Muhammed Rıza Pehlevi’nin kişiliğinin boyutlarını psikolojik açıdan ve çocukluğundan ölümüne dek geçen sürede ve bu kişiliğin İran İslam İnkılabının şekillenmesi ile bağlantısını ele alıyor. Marvin Zonis Marvin Zonis, Muhammed Rıza’nın iktidarı döneminde de “İran’ın siyasi[...]

Said Emir Ercümend İran İslam İnkılabı ve gerçekleşmesinin sebepleri üzerine detaylı araştırma yapan İranlı teorisyenlerden biridir. Sosyoloji üzerine doktora derecesi kazanan Emir Ercümend California üniversitesi ve İlahiyat medresesinde sosyoloji ve İslamî ilimler hocasıydı ve 1988 yılından bu yana da New York eyalet üniversitesinde hocalık yapıyor. Said Emir Ercümend sosyoloji alanında araştırma yaptığı için İran İslam[...]

Mansur Muaddil, İran İslam İnkılabı üzerine bir çok eseri kaleme alan Ortadoğu bölgesinin siyaset, hükümet ve mezhep gibi alanlarının teorisyenlerinden biridir. İran inkılabında sınıf, siyaset ve ideoloji, Mansur Muaddil’in İran hakkında yazdığı önemli eserlerden biridir. Muaddil bu eserinde İran İslam İnkılabının nasıl vuku bulduğunu ele alıyor. Mansur Muaddil Mansur Muaddil Amerika’nın Maryland üniversitesinde öğretim üyesidir.[...]

Merhum Hamid İnayet, İran İslam İnkılabı hakkında araştırma yapan ve bazı tezleri gündeme getiren ve tezleri de İslam inkılabından derinden etkilenen İranlı düşünürlerden biridir. Hamid İnayet ilkin Tudeh partisinde faaliyet yürütüyordu ve daha sonra sosyalistlerin taraftarı oldu. Ancak siyasal bilimler branşına devam eden İnayet, İranlı dinci ve ulusalcı akımın etkisi altında kaldı. Hamid İnayet yüksek[...]

Dr. Yann Richard, Fransa’nın Surbon üniversitesi İran bilimi müessesesi hocası ve Başkanıdır. Dr. Richard lisansını genel dil bilimi ve yüksek lisansını felsefe branşında aldıktan sonra İslamî etüt ve siyasal bilimler branşlarında da iki doktora aldı. Dr. Richard Fars dili ve edebiyatı diplomasını da Paris’te doğu dilleri ve medeniyetleri milli müessesesinden kazandı. Surbon üniversitesi İran bilimi[...]

İran İslam İnkılabının vuku bulma sebepleri hakkında gündeme gelen en önemli görüşlerden biri, marksist görüştür. Karl Marx devrimi, üretim yönteminde değişiklikten kaynaklanan tarihi bir evreden bir başka evreye geçiş şeklinde tanımlıyor. Bir başka ifade ile Marx’a göre devrim, üretici güçler büyüyerek geliştiklerinde vuku bulur. Marx, hakim sınıf işçi sınıfını sömürmekte, bu sınıfın bilinçlenmesi ve sonuçta[...]

İran İslam İnkılabını yirminci yüzyılın son sosyal inkılap sayabiliriz. Bu inkılap güç yapısında değişikliğe yol açmakla beraber, değerlerde, normlarda ve bakışlarda da değişikliklere yol açtı. İran İslam İnkılabı aslında Fransa’da 1789 ihtilali veya 1917 Rusya devriminden bariz farklılıkları vardı. Bu farklılıkları geçen bazı bölümlerde beyan ettik. İran İslam İnkılabı ile Fransa ve Rusya devrimleri gibi[...]