Իրանցի հանրահայտ գործիչներ՝ համաշխարհային պարծանքներ

Հանուն Արարչի: Սիրելի ունկնդիրներ ներկայանում ենք «Իրանցի հանրահայտ մարդիկ՝ համաշխարհային պարծանքներ» խորագրով նոր հաղորդաշարի երկրորդ մասով։ Նախորդ հաղորդման ընթացքում խոսեցինք այս հաղորդաշարի նպատակների ու անհրաժեշտության մասին և ձևակերպելով մշակութային ժառանգության սահմանումն ու բաժանելով այն նյութականի ու հոգևորի, խոսեցինք Իրանի մշակութային ժառանգության և դարերի ընթացքում դրա թալանման մասին։ Ծանոթանալու համար իրանցի հանրահայտ մարդկանց հետ որպես Իրանի[...]

Հանուն արարչի: Ձեզ ենք ներկայացնում «Իրանցի հանրահայտ գործիչնր՝ համաշխարհային պարծանքներ» խորագրով նոր հաղորդաշարի երրորդ համարը։ Նախորդ երկու հաղորդումների ընթացքում ձևակերպելով մշակութային ժառանգության սահմանումն ու բաժանելով այն նյութականի ու հոգևորի, խոսեցինք Իրանի մշակութային ժառանգության և դարերի ընթացքում դրա կողպտման մասին։ Նաև նշեցինք, որ իրանցի հանրահայտ մարդկանց հետ ծանոթանալու համար հարկավոր է, նախ և առաջ, ծանոթանանք նրանց[...]

Ողջույն Ձեց հարգելի բարեկամներ: Ներկայացնում ենք «Իրանցի հանրահայտ գործիչներ՝ համաշխարհային պարծանքներ» հաղորդաշարի հերթական համարը: Նախորդ հաղորդումների ընթացքում նշեցինք, որ պարսիկները հիմնադրեցին «Աքեմենյան» անունով իրանական առաջին և ամենամեծ կայսրությունը և միավորեցին իրանական բարձրավանդակում գոյություն ունեցող բոլոր քաղաքակրթություններին: «Թագավորական ճանապարհ» կառուցելով, նրանք այդ տարածքում ապրող ցեղախմբերի համար նյութական ու հոգևոր հաղորդակցության հնարավորություն ստեղծեցին: 2680 կիլոմետր երկարությամբ «Թագավորական[...]

Այդ ժամանակաշրջանում Միջին Ասիայի իրանցիները, հատկապես Բուխարայում և Սամարղանդում բնակվող սողդիները իրանական քաղաքակրթությունից ներազդված Չինաստանի Թուրքստանում զբաղված էին առևտրական ու մշակութային գործերով: Այդ ժամանակաշրջանում Չինաստանի Թուրքստանն արտասահմանյան Իրանի մաս էր կազմում, որը տարածված էր մինչև Չինաստան: Հակառակ Արշակունիների ժամանակաշրջանի, երբ հռոմեացիների հետ իրանցիների շփումը հաճախ ռազմական էր, Սասանյանների օրոք երկու քաղաքակրթությունների միջև հաստատվեցին գիտական ու[...]

Այդ հեռավոր շրջաններից էր Եվրոպայի հարավը և Իսպանիայում գտնվող Անդալուզիան, որտեղ առաջին անգամ մուտք գործեցին մուսուլման իրանցիները և հիջրեթի առաջին դարի վերջերը գրավեցին այն: Իրանցիները հաղթական մյուս մուսուլմանների հետ մուտք գործեցին Իսպանիա և մասնակից եղան իսլամը պաշտպանելու և այդ տարածքի վարչական, կրոնական ու գիտական կառավարման գործընթացում: Այդ ժամանակաշրջանում հարյուրավոր կրոնագետներ, հոգևորականներ, դատավորներ, էմիրներ, ուսուցիչներ ու[...]

Ղազնավիների գահին տիրանալուց հետո, սելջուկները չփոխեցին նրանց վարչական կազմը և իրենց պաշտոններում մնացին իրանցի նախարարներ, քարտուղարներ ու ղեկավարներ: Սելջուկները քաղաքակրթական ու թագավորական համակարգը գերադասում էին ցեղային ու թայֆայական պատկանելիություններից և փորձում էին կանխել իրենց ցեղակիցների կողմից իրականացվող վայրագ ոտնձգություններն ու թալանները: Սակայն այդ ցեղախմբերի մեծ մասը չընդունեց քաղաքային ու գյուղական կյանքը: Սելջուկները նրանց հարձակումներն ու[...]

Լեզուն յուրաքանչյուր մշակույթի հիմքն է հանդիսանում և լինելով մշակույթի սերնդե-սերունդ փոխանցման գլխավոր գործոնը, առանցքային դեր ունի մշակույթի գոյատևման գործընթացում: Լեզվի փոփոխություններն իրականում արտացոլում են մշակութային հասարակության քաղցր և դառը փորձերը: Ուստի լեզվի փոփոխությունների քննարկմամբ հնարավոր է քննարկել այն իրավիճակներն ու հակազդեցությունները, որ յուրաքանչյուր մշակութային հասարակություն դրսևորում է իր շրջակայքում և հասարակական հարաբերություններում:   Պարսկերեն լեզուն[...]

Մինչև հիջրեթի չորրորդ դարը Իրանի մշակութային շրջանակների գիտական ու գրական լեզուն արաբերենն էր, որը հիմնականում մշակվել էր իրանցիների կողմից: Այդ ժամանակաշրջանից հետո, դարի պարսկերենը հետզհետե դարձավ մշակութային, գիտական ու գրական լեզու և իրանցի մշակութային գործիչները մշակեցին այն, մինչև հետագային հասավ միջազգային լեզվի մակարդակի: Պարսկերեն լեզուն զարգանալով, արաբերենը հետզհետե կորցրեց իր ուժը և այլևս անցյալի պես[...]

Լուսնային հիջրեթի 6-րդ դարում, իսլամ աշխարհի ընդրձակ տարածքներ հայտնեցին թրքական ծագում ունեցող այնպիսի իշխանների քաղաքական ու ռազմական տիրապետության ներքո, որոնք գտնվում էին իրանական մշակույթի ներքո և դաստիարակվել էին այդ մթոլորտում: Այս իշխանավորների միջոցով պարսկերեն լեզուն տարածվեց Չինաստանից ու Հնդկաստանից սկսած մինչև Փոքր Ասիա և վերածվեց միջազգային ամենահեղինակավոր լեզուներից մեկին: Որոշ տարածքներում, այդ թվում Հնդկաստանում պարսկերեն[...]

Աբունասր Մոհամմեդ Էբն Մոհամմեդ Ֆարաբին ծնվել է 870 թվականին Ֆարաբում: Նրա հստակ ծննդավայրի շուրջ պատմագիրները տարաձայնություններ ունեն: Ոմանք նրա ծննդավայրն են համարում Ղազախստանի հարավում գտնվող ներկա Աթրայ քաղաքի մերձակա Ֆարաբը, իսկ ոմանք հավատացած են, թե նա ծնվել է ներկա Աֆղանստանի սահմաններում գտնվող մեծ Խորասանի Բարյաբ կամ Ֆարյաբ շրջանում: Սակայն բոլոր պատմագիրներն ու բանասերները համակարծիք են[...]

Ողջույն թանկագին բարեկամներ: Ձեզ ենք ներկայացնում «Իրանցի հանրահայտ գործիչներ՝ համաշխարհային պարծանքներ» զրուցաշարի 14-րդ համարը: Այս հաղորդման ընթացքում կանդրադառնանք Իրանցի գիտնական Աբու Ռեյհան Բիրունիի մասին:

Ողջույն թանկագին բարեկամներ: Ձեզ ենք ներկայացնում «Իրանցի հանրահայտ գործիչներ՝ համաշխարհային պարծանքներ» զրուցաշարի 15-րդ համարը: Այս հաղորդման ընթացքում կանդրադառնանք Իրանցի գիտնական Աբու Ռեյհան Բիրունիի մասին: